Sıcakkanlı ve Soğukkanlı Hayvanlar

Bir an durup dikkatle çevrenize baktığınızda aslında ne kadar çok canlının olduğunu göreceksiniz. Kuşlar, kediler, sincaplar, sayısız farklı türden böcekler… Dünyamızda bu kadar çok farklı canlı yaşadığı için onları daha iyi tanıyabilmek adına sınıflandırma yoluna gideriz. Bunu yapmanın birçok yolu vardır. Hayvanları beslenme çeşitlerine, yaşadıkları iklime, türlerine göre sınıflara ayırabiliriz. Bunu yapmanın bir başka yolu da hayvanların vücut sıcaklıklarını kontrol etme yöntemlerine göre sıcakkanlı ve soğukkanlı hayvanlar olarak iki sınıfa ayırmaktır. Sıcakkanlı ve soğukkanlı hayvanlar hangileridir, farkları nelerdir birlikte inceleyelim.

Soğukkanlı Hayvanlar

Vücut sıcaklıklarını kendi içsel mekanizmaları ile kontrol edemeyen canlılara soğukkanlı hayvanlar denir. Soğukkanlı hayvanlar sabit kalan bir vücut sıcaklığına sahip değillerdir. Farklı sıcaklıklara sahip ortamlara girdiklerinde vücut sıcaklıkları da girdikleri ortama göre değişir yani vücut sıcaklıkları dış ortama bağlı olarak değişir. Soğukkanlı hayvanlar kendi vücut sıcaklıkları üzerinde ya çok az kontrole sahiptirler ya da hiç sahip değillerdir bu nedenle soğukkanlı hayvanların vücut sıcaklıklarını kontrol etmelerine yarayan sınırlı sayıda mekanizmaları vardır. Vücut sıcaklıklarını kontrol edebilmek için güneş, su, toprak gibi dış faktörlere ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle vücut sıcaklıklarını değiştirmek istediklerinde bulundukları çevreyi de değiştirmeleri gerekir. Vücut sıcaklıklarını yükseltmek için güneşlenirler, serinlemek için gölgeye çekilirler, suya girerler veya kumun içine gömülürler.

Sıcak havalarda serinlemek için tüm günü suyun içinde geçiren bir timsah bu duruma güzel bir örnektir. Yine aynı şekilde güneşlenen bir kertenkele güneşin ısısını kullanarak vücut sıcaklığını yükseltir ve bu sayede metabolizması ve kasları normal bir şekilde çalışmaya devam eder.

Soğukkanlı canlıların vücut sıcaklıkları bulundukları ortamın ısısına bağlı olduğu için bazı soğukkanlı canlılar soğuk geçen bir geceden sonra vücutlarında kaslarını hareket ettirecek kadar enerji kalmaz. Hareket edebilmek için güneşin kaslarını ısıtmasını beklemeleri gerekir. Sıcaklıklar düştüğünde yeniden hareketsiz hale gelirler. Pek çok böcek türü kışın soğuk şartlarında hayatta kalamaz. Nesillerinin hâlâ tükenmemiş olmasının nedeni ise yeni yavruların yumurtaların veya kozaların içinde kışı güvenle atlatmaları ve havalar yeniden ısındığında yumurtadan ve kozadan çıkmalarıdır. Kışın sürüngenler de toprağın altında ya da kuytularda kalırlar. Güneşli kış günlerinde ise pek çok soğuk kanlı canlıyı dışarıda güneşlenirken veya yiyecek bir şeyler ararken görebilirsiniz. Soğukkanlı hayvanlar avlarını sindirebilmek için de güneşin yardımına ihtiyaç duyarlar. Güneş ile aralarındaki bu sıkı bağ bazı soğukkanlı canlıların avlanma stratejilerini doğrudan etkiler.

Soğukkanlı canlılara balıklar, böcekler, sürüngenler, amfibiler ve omurgasız canlılar örnek olarak sayılabilir.

Soğukkanlı canlılardan olan balıklar ısınmak için yüzeye çıkarlar serinlemek içinse dibe dalarlar. Köpekbalıkları da vücut ısılarını ayarlamak için akıntıları kullanırlar. Sıcak sularda yüzerken vücut sıcaklıkları yükselirken soğuk sularda yüzerken azalır. Kutuplarda yaşayan balıklarda da donmalarını engelleyen protein yapıları bulunur. Her ne kadar balıkların soğukkanlı olduğunu söylesek de tabi ki bazı istisnaları var. Ton balığı, kılıçbalığı ve köpekbalıklarının bazı türleri sıcakkanlıdır.

Sıcakkanlı Hayvanlar

Sıcakkanlı hayvanlar içinde bulundukları çevrenin sıcaklığından bağımsız olarak vücut sıcaklıklarını koruyabilen canlılardır. Bulundukları çevreyi değiştirmeleri vücut sıcaklıklarında bir değişime neden olmaz. Sıcakkanlı hayvanlar sıcak havalarda serinlemeleri, soğuk havalarda da ısınmalarını sağlayacak içsel mekanizmalara sahiptirler. Ayrıca sıcaklıklarını belli bir seviyede tutmalarına yardımcı olan tüyler, kalın kürkler veya yağ tabakaları vardır. Kış mevsimini daha kolay atlatmaları için de kış uykusuna yatmak, göç etmek gibi adaptasyonlar geliştirmişlerdir. Kuşlar ve memeliler sıcakkanlı hayvanlara örnek olan canlı gruplarıdır. Memeli hayvanların vücut sıcaklıkları 35 – 40 °C arasında, kuşların da 41-43 °C arasındadır. Bu sıcaklıklar türlere göre değişkenlik göstermektedir.

Sıcakkanlı ve Soğukkanlı Hayvanlar Arasındaki Farklar

Sıcakkanlı ve soğukkanlı hayvanlar arasındaki temel fark soğukkanlı hayvanların vücut ısılarını ayarlamak için dış etmenlere ihtiyaç duyarken sıcakkanlı hayvanların bunu içsel mekanizmaları sayesinde ayarlamalarıdır.
Soğukkanlı hayvanlar vücut ısılarını yükseltmek için güneşe, serinlemek için de suya veya gölgeye ihtiyaç duyarlar. Bazıları metabolizmalarını da sıcaklığa göre ayarlarlar. Kışın metabolizma hızlarını düşürerek kış uykusuna ya da benzer bir hareketsiz pozisyona geçerler.
Sıcakkanlı hayvanlarsa vücut ısılarını korumak için terleme, titreme gibi içsel mekanizmalarına sahiptirler.

Soğukkanlı hayvanların vücut ısıları çok daha geniş bir aralıkta değişirken sıcakkanlı canlılarda değişkenliğin görüldüğü aralık çok daha dardır. Vücut ısınızın 40 dereceye yükseldiğini hayal edin. Bu durum çoğu kişi için ölümcül olabilir.
Sıcakkanlı ve soğukkanlı hayvanlar arasındaki bir diğer farklılık da soğukkanlı hayvanlar daha az enerjiye ihtiyaç duyarlar çünkü enerjiyi dış kaynaklardan sağlarlar, yeterince enerji kaynağı olmaması halinde da hareketsiz duruma geçerler ancak sıcakkanlı canlılar vücut sıcaklıklarını sabit bir derecede tutabilmek için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarlar

İster büyük bir şehirde yaşayalım ister kırsal bir bölgede her gün sıcakkanlı ve soğukkanlı hayvanlarla karşılaşıyoruz. Kediler, kuşlar, arılar, karıncalar ve daha birçok böcek türü gibi. Bu canlıları sıcakkanlı ve soğukkanlı hayvanlar olarak ayırt edebilmek çevremizde olan bitenleri daha iyi anlamamızı sağlayacak ve doğayla aramızdaki bağı kuşkusuz ki güçlendirecektir.