Mantarlar

Mantar Nedir?

Mantarlarla sofralarımızda, ormanlarda, ağaç diplerinde, kullandığımız ilaçlarda veya kozmetik ürünlerin içerisinde sıkça karşılaşıyoruz. Peki farklı boyutlarda, şekillerde ve renklerde karşımıza çıkan mantarlar hakkında gerçekte ne kadar bilgi sahibiyiz?

Çoğu insan mantarların da bir çeşit bitki olduğunu düşünüyor ancak bu doğru değildir. Bitkilerde güneş enerjisini karbonhidrata çeviren klorofil yapısı bulunur ve klorofil pigmentleri sayesinde fotosentez yaparlar. Mantarların ise fotosentez yetenekleri yoktur ve hücresel yapıları da bitkilerden farklıdır.

Ne bir bitki ne de bir hayvan olan mantarlar fungi ailesinde yer alırlar. Fungi ailesinde mantar dışında mayalar ve küfler de yer alır. Genellikle serin, gölge ve nemli ortamlarda yetişirler.

Mantarın Yaşam Döngüsü

Mantarlar bitkiler gibi tohumla değil sporlar ürerler. Yaşam döngülerinin 4 temel aşaması bulunur. Bunlar sporların çimlenmesi, kolonize olması, meyve oluşumu ve sporların salınımı aşamalarıdır. Bu yaşam döngüsünün büyük bir çoğunluğu toprağın altında gerçekleşir. Mantar tarafından etrafa saçılan sporlar toprağa düşerek filizlenirler ve filamentleri oluştururlar. Oluşan filamentler de bir araya gelerek miselyumları oluştururlar. Miselyumlar toprak altında uygun koşullar oluşana kadar kalırlar. Nem, sıcaklık ve besin gibi koşullar uygun duruma geldiğinde de hızlıca büyüyerek bildiğimiz mantarları oluştururlar. Mantar uzun ömürlü bir canlı türü değildir. Gelişen bir mantar sporlarını bıraktıktan sonra bozulmaya başlar.

Mantar Çeşitleri

Beslenme şekillerine göre 3 gruba ayırabiliriz.

Saprofit (Ayrıştırıcı): Bu tür mantarlar dökülmüş yapraklar, devrilmiş ağaç gövdeleri gibi ölü organik maddelerle beslenirler. Bu maddelerdeki karbon dioksit ve mineralleri alırken aynı zamanda bu maddelerin parçalanma sürecini de hızlandırırlar. Sofralarda ve sağlık sektöründe kullanılan mantarların büyük bir bölümü bu gruba aittir. Kültür mantarı, şitaki mantarı, istiridye mantarı bu gruba örnek olarak verilebilir.
Parazit: Bu grupta yer alan mantar türleri canlı ağaçlar ve bitkiler üzerinde yaşarlar ve bitkilerdeki değerleri besin maddelerini alırlar. Adından da anlaşılacağı üzere bu gruba ait türlerin üzerinde bulundukları konaklara hiçbir faydaları yoktur, aksine konaklarına büyük zarar verirler.
Mikorizal: Bu gruptaki mantarlar bitkilerin kökleri ile karşılıklı faydaya dayanan (simbiyotik) bir ilişkiye sahiptirler. Bu mantarlar bitkilerden ihtiyaçları olan besin maddelerini alırken topraktan aldıkları su ve mineralleri de bitkiye verirler. Pek çok bitki türü bu mantarlar olmadan hayatta kalamaz. Bu grupta yer alan mantar türleri genellikle sadece doğada bulunurlar çünkü yetiştirilmeleri oldukça zordur. Trüf mantarı bu türün en bilinen örneklerinden biridir. Kendine özgü tadı ve bulunmasının zor olması nedeniyle de oldukça pahalıdır.

Faydaları Nelerdir?

Doğada geri dönüşümü ve temizliği sağlarlar. Ölü organik maddeleri ayrıştırırlar bu sayede hem diğer canlıların değerli besinlere ulaşmalarını sağlarlar hem de çevremizde kurumuş yaprakların, dalların, ağaç gövdelerinin yığınlar oluşturmalarını önlerler.
Mantarlar bitkilerin %90’ından fazlası ile karşılıklı faydaya dayanan bir ilişki içerisindedirler ve bitkilerin ihtiyaç duydukları minerallere ulaşmalarını sağlarlar.
Mikorizal mantar türleri topraktaki miselyumlar sayesinde kimyasal mesajların taşınmasını sağlarlar.
Toprakta ve suda bulunan zararlı bakterilerin ve kimyasalların temizlenmesinde görev alırlar.
Önemli birer besin kaynağıdırlar. Protein, antioksidan, mineral ve vitaminler açısından oldukça zengindirler ancak yine de mantar tüketirken çok dikkatli olmakta fayda var! Yenilebilir olduğundan tamamen emin olmadığımız hiçbir mantarı tüketmemiz gerekir çünkü bazı türleri ölümcüldür. Aynı zamanda oldukça zehirli olan ve sağlığınıza ciddi ölçüde zarar verebilecek olan mantar çeşitlerinin sayısı da azımsanmayacak kadar fazladır.
Antibiyotik ve ilaç yapımında da kullanılır.
Yaşamın her alanında karşımıza çıkan mantarları kozmetik sektöründe de sıklıkla etken madde olarak görmekteyiz.

Bonus: İlginç Bilgiler

Gelişmek için güneş ışığına ihtiyaç duymazlar
Yaklaşık %90 oranında sudan oluşurlar
Bazı türleri biyolüminesans özelliktedir. Bu karanlıkta parladıkları anlamına gelir ve bu sayede sporlarını tüm ormana yaymaları için böcekleri kendilerine çekerler
Dünya üzerinde 3 milyonun üzerinde mantar türü olduğu tahmin ediliyor ancak bunun çok bir büyük bir bölümü henüz keşedilmiş değildir
İnsan vücudunda da yaklaşık 200 kadar türü bulunur ve zararsızdırlar ancak çoğalmaları gibi durumlarda enfeksiyona sebep olabilirler
24 saat içinde boyutlarının iki katına ulaşabilirler
Genetik olarak bakıldığında bitkilerden çok hayvanlara benzemektedirler
Bazı türleri karınca gibi hayvanların sinir sistemini ele geçirerek konaklarını adeta bir zombiye dönüştürürler
Toprağın altında ağaç köklerinden ve mikorizal mantarlardan oluşan oldukça geniş ve karmaşık bir ağ yapısı bulunur. Oldukça yaşlı olan bu yapı ağaçların istilacı türler, kuraklık ve hastalık gibi konularda birbirleriyle haberleşmelerini sağlar