Kış Uykusu Nedir?
Havalar günden güne soğumaya başladığında ve uzun kış geceleri geldiğinde kim sıcak yatağından çıkmak ister ki! Muhtemelen çoğu insan gibi siz de kış mevsimini yataktan hiç çıkmadan geçirmenin hayalini kuruyorsunuz. Bu durum biz insanlar için pek mümkün görünmese de kış uykusuna yatan hayvanların olduğunu mutlaka duymuşsunuzdur. Peki nedir bu kış uykusu? Bazı hayvanlar tüm kışı gerçekten de uyuyarak mı geçiriyorlar?
Kış uykusu, diğer adıyla hibernasyon, esasında düşündüğümüz anlamda bir uyku değil. Kış uykusu dediğimiz aslında bir tür hareketsizlik durumudur. Kışın uykuya yatan hayvanların kalp atış hızları, nefes alış verişleri ve vücut sıcaklıkları düşer. Metabolik faaliyetlerdeki bu düşüşün nedeni enerji tasarrufu yapabilmektir. Bu sayede hayvanlar tüm kışı çok az enerji harcayarak atlatabilirler.
Hayvanlar Neden Kış Uykusuna Yatar?
Zorlu kış şartlarında yiyecek ve su bulmak hayvanlar için oldukça zorlayıcıdır. Havaların soğuması, yiyecek kaynaklarının azalması ve bu kaynaklara erişebilmek için daha uzun mesafeler gitmek zorunda olmaları hayvanların kışın daha çok enerji harcamalarına neden olur. İşte bu nedenle hayvanlar kışın hayatta kalabilmek için çeşitli adaptasyonlar geliştirmişlerdir. Bazı hayvanların kendilerini soğuktan koruyacak kalın kürkleri ya da derilerinin altında kalın yağ tabakaları vardır. Bazı hayvanlar sıcak iklimlere göç ederken bazıları da kışı uyuyarak geçirirler ve bu sayede çok az enerji harcayarak kışı atlatmaya çalışırlar.
Kışı uyuyarak geçirecek olan hayvanların havalar soğumadan önce hazırlık yapmaları hayati önem taşımaktadır. Bulabildikleri kadar çok yiyecek tüketip kilo almaları gerekir. Kışa ne kadar şişmanlamış olarak girerlerse kışı atlatma ihtimalleri de o kadar artar. Ayrıca kış için yuvalarına da yiyecek depolamaları gerekir. Kendilerini hem soğuk hava şartlarından hem de yırtıcı hayvanlardan koruması için güvenli bir sığınak bulmaları da hayatta kalmaları için şarttır. Kışa hazırlanan hayvanlar tüm bu şartları yerine getirseler bile kışı sağ salim atlatacaklarının garantisi yoktur. Hava beklenilenden çok daha soğuk geçebilir, kış mevsimi uzayabilir veya başka hayvanlara yem olabilirler.
Tüm hazırlıkları tamamlayıp uykuya çekildiler, peki şimdi ne olacak, bahara kadar hiç uyanmayacaklar mı? Uykuda geçirilen süre türden türe değişiklik göstermektedir. Birkaç saatten birkaç aya kadar sürebilir ancak hiçbir hayvan tüm kışı bu şekilde geçirmez. Yemek yemek, su içmek ve dışkılamak için arada uyanmak zorundadırlar.
Kış Uykusuna Yatan Hayvanlar
Kış uykusuna yatan pek çok hayvan bulunmaktadır. Sizler için en çok bilinen hayvanlardan oluşan kısa bir liste hazırladık.
Ayı: Kış uykusu denildiği akla ilk gelen hayvanlar genelde ayılardır. Soğuk iklimlerde yaşayan ayılar 7 aya kadar kış uykusuna yatabilirken iklimin biraz daha ılıman olduğu bölgelerde 2-5 ay arasını uykuda geçirirler.
Kirpi: Kirpiler sonbaharın sonlarına doğru yaprak yığınlarının altında ya da başka hayvanların terk ettiği yuvalarda uykuya çekilirler. Kirpiler 2 günde 1 veya ayda 1 gibi değişen sıklıklarda uyanabilirler. Kirpilerin uyandıkları dönemlerde yeni bir yuvaya taşınmaları da mümkündür.
Salyangoz: Salyangozların bazı türleri de kış uykusuna yatar. Salyangozlar kabuklara sahip oldukları için güvenli bir yuva aramaları gerekmez. Havalar soğuduğunda kabuklarına çekilip mukus ile kabuklarını mühürleyerek dış dünyadan korunurlar. Bazı salyangoz türleri aylarca bu şekilde kalabilirler.
Ağaç Kurbağası: Kışın uyku sırasında ağaç kurbağalarının kalbi tamamen durur ve vücutlarının neredeyse yarısına yakını donar. Tamamen hareketsiz kalan ağaç kurbağaları aslında sadece uykudadır ve bahar geldiğinde kalpleri yeniden atmaya başlar.
Akşam Kırlangıcı: Kuzey Amerika’da yaşayan bu kuş kış uykusuna yattığı tespit edilen ilk kuş türüdür. Diğer kuşlar gibi kışın sıcak iklimlere göç etmek yerine kendilerine güvenli bir sığınak bulurlar ve metabolizmalarını yavaşlatarak kışı geçirirler.
Bombus arıları, yarasalar, cüce lemurlar, yılanlar, sivrisinekler ve sincaplar da kış uykusuna yattığı bilinen hayvan türlerinden bazılarıdır.
Kaynakça
- https://www.treehugger.com/animals-hibernate-arent-bears
- https://www.discoverwildlife.com/animal-facts/what-is-hibernation
- https://www.bbc.co.uk/bitesize/articles/zg2shc
- https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/hayvanlar-kis-uykusuna-neden-yatar
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982213001310
